Las horas perdidas / Mardonio Carballo

SABOTAGE

Tech ijlian ayok tlen mo neki ma tij chiua
Ki ijtoan, zan xi tlakaki, amo tlen xi kijto
Mitz ijlian mo pezte ax ieiejtzin
Mitz ijlian tlauel uejueyak mo tzonkal
Tech ijlian ayok tlen mo neki ma tij chiuakan
Nochipa eltojka…
Uan tlaj ta tij neltoka nochi tlamantli tlen mitz ijlian
Ta ayok tlen tij chiuas
Ayok ti tzajtziz,
Ayok tlen ti kijtoz
Ti mo kamatzakuas
Zan yankuik tij nekis ti mo tlakentis
Yon uelis tij kitas tlen tlamazeuan
Ta tij pixtojka tlen ti mo yankuilis
Uan ti mo tejtekilis mo tzonkal….

Ka mo tzatziliz ti uelis ti zelis ze yankuikkuikatl
Ta xi kijto
Uan ta xi kijto keman ti mo kamatzakua, keman ti tzatziz ika nochi mo yolo
Onka miakin tlen tlamakazin keman ti tzatzi
Onka miakin tlen tlamakazin keman ti mo kamatzakua
Onka miakin, onka miakin tlen axtlen uelin ki ijtoan
Mo yolkaltzakuan…
Yaka ki iktoan nochipa eltojka, ayok tlen mo neki ma tij chiua

Tech ijlian ayok tlen mo neki ma tij chiua
Ki ijtoan, zan xi tlakaki, amo tlen xi kijto
Mitz ijlian mo pezte ax ieiejtzin
Mitz ijlian tlauel uejueyak mo tzonkal
Tech ijlian ayok tlen mo neki ma tij chiuakan Nochipa eltojka…

Y si tú crees todas las cosas que te dicen

Tú ya no podrás decir nada
No podrás gritar
Y no podrás decir nada
Cerrarás la boca
Sólo novedades querrás vestirte
Y no podrás ver a los que padecen
Tú ya tienes con que novedarte
Y terminarás por cortarte el cabello…

 

Nos dicen no es necesario que hagas nada
Nos dicen, sólo escucha, no digas nada
Te dicen que tu ropa no es bonita
Te dicen, tienes demasiado largo el cabello
Nos dicen, no es necesario que hagamos nada
Todo está hecho…
Y si tú crees todo lo que te dicen
Ya no harás nada
No gritarás
Guardarás silencio
Cerrarás la boca
Sólo novedades querrás vestirte
Y no podrás ver a los que padecen
Tú ya tienes con qué novedarte
Y te cortarás el cabello

Con tu grito tú puedes recibir un canto nuevo
Tú decide
Y decide también cuando hay que cerrar la boca,
y cuando hay que gritar con todo tu corazón
Los hay, y muchos, que tienen miedo cuando gritas
Los hay y muchos que se atemorizan ante
tu silencio
Los hay, y muchos, que no pueden decir nada
Han cerrado ya la casa de su corazón
Por eso nos dicen que todo está hecho,
que no es necesario hacer nada.

Nos dicen no es necesario que hagas nada
Nos dicen, sólo escucha, no digas nada
Te dicen que tu ropa no es bonita
Te dicen, tienes demasiado largo el cabello
Nos dicen, no es necesario que hagamos nada

(y si de veras crees todo lo que te dicen)

Tú ya no podrás decir nada
No podrás gritar
Y no podrás decir nada
Cerrarás la boca
Sólo novedades querrás vestirte
Y no podrás ver a los que padecen
Tú ya tienes con que novedarte
Y terminarás por cortarte el cabello…

REQUIEM

Nojuan ni kijlamiki keman ti yolki
Nama ki ijtoan axakan ki mati kan ti itztok
Yaljuaia nech nojnotzken
Uan nama nech makuauilijken Ze achi mo nakaz
Uan nech ijlian ma ni mo yolchikaua
Ma amo ni choka
¿Ken nij chiuaz?
(Tzajtziliztli)

Todavía recuerdo el día de tu nacimiento
Ahora me dicen que nadie sabe dónde estás
Ayer me llamaron por teléfono
Y hoy me enviaron una parte de tu oreja
Y me dicen que sea fuerte
Que no llore
¿Cómo hago?
(Lamento)

HUITZTLI/ESPINA

Xijkui ze uitzli xnech najnaua
xi nech kechteki xi mo yolchicaua
xij pa mo chan ika no ezo
xij teki no mets
xtlachpana mo chan ika achi puyekatl
xij mo kajlapo xi nech kuatopeua
xij chiua pampa na nij nekis ni mo kuepas
ken ze piltotol
Icaro petlatltatatzin
xij tlachia kaajko
xijkui ze uitzli xi mo najnaua…

Toma una espina y abrázame
córtame el cuello de una vez
pinta la casa con mi sangre
corta mis piernas
pule los pisos con sal de mar
abre las ventanas y aviéntame
sólo así  no  he de volver a ti
convertido en pájaro
Ícaro con alas de petate
mira hacia el cielo
toma una espina y abrázate…

Mardonio Carballo, poeta y escritor nahua originario de Chicontepec, Veracruz. Ampliamente conocido como conductor radial y televisivo, animador cultural y músico, ha publicado Qué es/Qué ves,Huehuexochitlajtoli/Viejos poemas y Las alas de la serpiente. Estos poemas acaban de publicarse en el libro y disco compacto Las horas perdidas, en coautoría con el músico y escritor José María Arreola. (Arreola + Carballo, Discos Intolerancia, México, 2014).